Era ekspertów

Obecnie specjalizacja nie dotyczy wyłącznie zakładów produkcyjnych, lecz obejmuje wszystkie aspekty organizacji pracy, z korzyścią dla pracowników i firm.

Rozwój technologiczny, szczególnie usprawnienie przepływu informacji, ułatwia komunikację ze specjalistami, niezależnie od tego, w jakim zakątku świata aktualnie przebywają. Miejscem pracy, nauki i udostępniania posiadanej wiedzy może być zarówno małe biuro na Ukrainie, jak i balkon z widokiem na morze na Bahamach. Mobilność osób pogłębiła tendencję do specjalizacji, w ramach której praca jest dzielona na coraz mniejsze dziedziny przydzielane do realizacji ekspertom.

Korzyści dla pracowników są ewidentne: mogą pracować nad interesującymi ich projektami z dowolnego miejsca na kuli ziemskiej, w dogodnym dla siebie czasie. Firmy mają z kolei możliwość tworzenia globalnych sieci dostawców specjalizujących się w różnych dziedzinach, mając pewność, że każdy projekt jest realizowany przez najlepszych fachowców.

Specjalizacja nie jest nowym zjawiskiem. Badacz tematu natychmiast zacytuje napisane w 1776 roku „Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów" Adama Smitha, gdzie autor opisuje 18-etapowy cykl produkcji w fabryce szpilek. Obecnie specjalizacja nie dotyczy jednak wyłącznie zakładów produkcyjnych, lecz obejmuje wszystkie aspekty organizacji pracy.

Bezpośredni dostęp do specjalistów

Sieci specjalistów tworzą również osoby wykonujące pracę opartą na wiedzy. W artykule „Era hiperspecjalizacji”, opublikowanym w 2011 roku w magazynie Harvard Business Review, autorzy Thomas W. Malone, Robert J. Laubacher i Tammy Johns opisują szczegółowo, w jaki sposób prace wykonywane z użyciem komputera przydzielane „wielkiej armii robotników [umożliwiają] szybką realizację prac zupełnie nowego typu”.

Firmy takie, jak TopCoder czy InnoCentive, stworzyły serwisy, na których programiści, naukowcy i inżynierowie mogą konkurować o wysoce specjalistyczne zlecenia, a pracodawcy niskim kosztem mieć bezpośredni, szybki dostęp do specjalistów w danej dziedzinie. Inne serwisy internetowe, np. Samasource czy Amazon Mechanical Turk, umożliwiają zlecenie czasochłonnych „prostych prac” (np. przeszukiwanie sieci czy wprowadzanie danych) osobom pracującym zdalnie, które wykonują je sprawnie i po przystępnych cenach.

Ciemne strony specjalizacji

Jeff Wallingford, wiceprezes ds. strategicznych łańcuchów dostaw w firmie Riverwood Solutions twierdzi, że w niektórych sytuacjach outsourcing może być niekorzystny dla interesów firmy. Wprawdzie outsourcing i specjalizacja to dwie różne rzeczy – w przypadku outsourcingu cały proces produkcji zostaje zlecony podwykonawcy – ale zastrzeżenia dyrektora wydają się zasadne dla obu zjawisk. Zdaniem Wallingforda, produkcja powinna pozostać w gestii firmy, jeśli technologia produkcji decyduje o konkurencyjności przedsiębiorstwa – ze względu na sposób produkcji, tajemnicę handlową (np. skład Coca-Coli) lub dostęp do ograniczonych zasobów.

Specjalizacja może blokować możliwości rozwoju pracowników zatrudnionych na stałe, ponieważ zamiast zadbać o podniesienie ich kwalifikacji zatrudnia się ekspertów. Sami eksperci mogą odczuwać znużenie powtarzalnością prac, a co gorsza, globalne sieci specjalistów mogą przekształcić się w „cyfrowe szwalnie“ – według określenia profesora Jonathana Zittraina – w których pracuje się ciężko za marne wynagrodzenie. Również korzystna dla pracowników swoboda pracy może obrócić się przeciwko pracodawcom, jako że specjaliści niezwiązani tradycyjną umową o pracę mogą w dowolnym momencie opuścić sieć.

„Specjalizacja służy firmom poszukującym sprawnych, ekonomicznych rozwiązań produkcyjnych.”

Odpowiedź na zmieniające się wymagania

Mimo swoich wad, specjalizacja służy firmom poszukującym sprawnych, ekonomicznych rozwiązań produkcyjnych i starającym się sprostać szybko zmieniającym się wymogom klientów, pracodawcom zmagającym się z niedopasowaniem kwalifikacji i pracownikom poszukującym własnej ścieżki kariery.

Idea specjalizacji nie zmienia się czy to w odniesieniu do produkcji, czy do prac opartych na wiedzy: chodzi o zatrudnienie fachowców, którzy wykonają daną pracę najlepiej, w najniższej cenie i w najkrótszym czasie, odpowiadając na nieustannie zmieniające się wymagania klientów.

„Dzięki specjalizacji, firmy mają możliwość tworzenia globalnych sieci dostawców specjalizujących się w różnych dziedzinach.”