Delik delme işlemi genellikle ilk parçanın değerini artıran bir önceki işlemler ile imalat prosesinin sonunda gerçekleştirilir. Delik delme uygulaması, basit görünse de takımın arıza yapması ve kapasitesinin ötesinde kullanılması halinde önemli sonuçlar doğurabilecek kompleks bir işlemdir.

Delik delme konusundaki ön hususlar

1. Delik

Delik delme için en temel üç husus şunlardır:

• Delik çapı
• Delik derinliği
• Delik kalitesi

Delik tipi ve gerekli hassasiyet takım seçimini etkiler. Düzensiz, açılı giriş/çıkış yüzeyleri ve çapraz delikleri delik delmeyi etkileyebilir.

Delik tipleri

İçinde

Kör

Pah

Kademe

Giriş

Çıkış

Çapraz

1. Cıvatalar için boşluklu delikler
2. Vida dişi açılmış delikler
3. Konik havşalı delikler
4. İyi alıştırılmış delikler
5. Borular için delikler (ısı eşanjörleri)
6. Kanal oluşturan delikler
7. Dengeleme için ağırlık azaltan delikler
8. Derin/kesme sıvısı deliği

2. Parça

Gerekli delik analiz edildikten sonra iş parçası malzemesini, parça şeklini ve miktarını kontrol edin.

İş parçası malzemesi

• Malzemenin talaş kırma özellikleri başarılı mı? Malzeme uzun mu yoksa kısa talaş mı oluşturuyor?
• İşlenebilirlik?
• Malzeme sertliği?
• Alaşım elementleri?

Parça biçimi

• Parça, delik etrafında simetrik mi dönüyor, örneğin delik, sabit bir matkap ile işlenebilir mi?
• Parça stabil mi veya titreşim oluşturabilecek ince bölümler var mı?
• Parça yerine sabitlenebiliyor mu? Düşünülmesi gereken stabilite sorunları neler?
• Takım uzatması gerekli mi? Uzun takım kullanma mesafeleri kullanmak gerekli mi?

Miktar

Parti boyutu hangi matkabın kullanılacağını etkiler.

• Büyük parti boyutu - optimize edilmiş matkap, özel matkap kullanın
• Küçük parti boyutu - çok yönlülük için optimize edilmiş matkaplar kullanın

3. Tezgah

Tezgahta güvenli ve verimli bir delik delme işleminin nasıl yapılacağını bilmek önemlidir. Tezgah aşağıdaki tercihleri etkiler:

• İşleme tipi
• Hangi takım tutucu ve/veya pens tutucuların kullanılacağı

Aşağıdaki hususları daima göz önünde bulundurun:

• Tezgahın kararlılığı, genel olarak ve özellikle fener mili
• Fener mili hızı (devir) küçük çaplar için yeterli mi?
• Kesme sıvısı temini. Kesme sıvısı hacmi büyük çaplı matkaplar için yeterli mi?
• Kesme sıvısı basıncı küçük çaplı matkaplar için yeterli mi?
• İş parçası bağlama. Yeterince stabil mi?
• Fener mili yatay mı dikey mi? Yatay fener mili daha iyi talaş tahliyesi sağlar
• Güç ve tork. Güç, büyük çaplar için yeterli mi? Değilse trepanasyon (oyma) matkabı kullanılabilir mi veya frezeleme takımıyla helisel interpolasyon uygulanabilir mi?
• Takım haznesinde yer sınırlı mı? Bu durumda kademeli bir matkap ve havşa matkabı iyi bir seçim olabilir

Takım tutucu sistemleri

Verimliliği sadece kalite ve geometri etkilemez; aynı zamanda takım tutucu sistemi ve takımı güvenli ve kusursuz olarak bağlayabilme kabiliyeti de etkiler. Her zaman mümkün olan en kısa matkabı ve takım taşma mesafesini seçin.

Tüm delik açma yöntemleri dahil bütün talaşlı imalat işlemleri için tasarlanmış modüler bir takımlama sistemi seçin. Böyle bir sistemle farklı uygulamalarda ve tezgahlarda aynı kesici takımlar ve adaptörler kullanılabilir. Böylece atölyenin tamamında tek bir takım sistemi standart olarak kullanılabilir.

Takım salgısı

Başarılı bir delik delme için minimum takım salgısı esastır. Salgı 20 mikronu geçmemelidir. Aşağıdaki faktörler için hizalama paralel olmalıdır:

• Dar delik toleransı ve doğruluk
• İyi yüzey ince işleme
• Uzun ve tutarlı takım ömrü

Yöntem seçimi

Karşı delik – stratejiler

Tek takım çözümü

• Kademeli delik delme/ karşı delik
• Matkap tipi 4/5

Avantajları

+ Özelleştirilmiş takımlar

+ En hızlı yöntem

Dezavantajları

- Daha az esnek

İki takım çözümü

Avantajları

+ Standart takımlar

+ Nispeten esnek

Dezavantajları

- İki takım

- İki takım pozisyonu gerektirir

- Daha uzun çevrim süresi

Kademeli ve pah kırmalı – tek matkap stratejisi

Matkap tipi 1

Standart

Matkap tipi 2

2 çaplı matkap (pilot + gövde çapı)
Pilot ve pah kırmalı. Gövde dışı kesme çapı

Matkap tipi 4

2 çaplı matkap (pilot + gövde çapı)
Pilot, pah kırmalı ve gövde kesme çapına sahip

Matkap tipi 5

3 çaplı matkap (pilot + kademe + gövde çapı)
Pilot, kademeli ve pah kırmalı. Gövde dışı kesme çapı

Matkap tipi 6

3 çaplı matkap (pilot + gövde çapı)
Pilot, kademeli, pah kırmalı ve gövde kesme çapına sahip

Delik delme işlemleri

Önceden delinmiş delik başına en düşük maliyetle gereken delik kalitesine ulaşılması doğru takım seçimine bağlıdır. Bu farklı delik tipleri için farklı takım özellikleri gerekir:

• Küçük ve orta çaplı delikler
• Büyük çaplı delikler
• Derin delikler
• Mikro delikler

Küçük ve orta çaplı deliklerin delinmesi

Küçük ve orta çaplı delikleri delerken seçilebilecek üç farklı delik delme çözümü bulunmaktadır: yekpare karbür matkaplar, uç kısmı değiştirilebilir matkaplar ve değiştirilebilir kesici uçlu matkaplar. Delik toleransı, uzunluğu ve çapı hangi matkap tipinin seçileceğini belirlemedeki üç önemli parametredir. Her çözümün farklı uygulamalarda avantajları bulunur.

Büyük delikler delme

Sınırlı tezgah gücüyle büyük delik açma işlemleri için üç seçeneğiniz bulunmaktadır:

• Oyarak delik delme takımı kullanın
• Deliği işleme takımıyla büyütün
• Freze takımlarında helisel interpolasyon uygulayın

Büyük delikler delerken hem parçanın hem de tezgahın kararlılığı önemlidir. Tezgah gücü ve tork da sınırlayıcı faktörler olabilir. Verimlilik açısından delik delme takımları daha üstün bir seçimdir - helisel interpolasyon kullanılarak bir deliğin frezelenmesinden 5 kat daha hızlıdır. Oyarak delik delme takımı sadece boydan boya delik uygulamalarında kullanılabilir. Frezeleme takımı ise en düşük güç ve tork gereksinimlerine sahiptir.

Derin delikler açma

Pilot delik delme

Pilot matkaplar derin deliklerde delme bölgesinde maksimum hassasiyet ve minimum salgı sağlamak için tasarlanmıştır.

Hızlar ve ilerlemeler

Derin delik matkapları için önerilen hız ve ilerlemeler maksimum verimlik ve iyi bir takım ömrü elde etmek için hesaplanmıştır. Belirtilen hız ve ilerleme değerleri iyi bir başlangıç noktasıdır; her uygulamada optimum sonuçlar için hız ve ilerleme ayarları yapılması gerekebilir.

Mikro delikler delme

Hızlar ve ilerlemeler

Mikro matkaplar için önerilen hız ve ilerlemeler, maksimum verimlik ve iyi bir takım ömrü elde etmek için hesaplanmıştır. Belirtilen hız ve ilerleme değerleri iyi bir başlangıç noktasıdır; her uygulamada optimum sonuçlar için hız ve ilerleme ayarları yapılması gerekebilir.

Kesme sıvısı

Kesme sıvısı basıncı mikro delik delmede anahtar bir faktördür. Yetersiz kesme sıvısı basıncı veya hacmi erken takım kırılmalarına neden olabilir. Yüksek kesme sıvısı basınçlarının kullanılması şiddetle önerilir. Önerilen tipik basınç 40-70 bar arasıdır.